Komornik przeprowadzający licytację samochodów

Zgodnie z art. 128 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych (ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. - Dz. U. Nr 31, poz. 137) w sądach rejonowych są zatrudnieni komornicy sądowi, którzy wykonują czynności egzekucyjne (z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla sądów - art. 759 § 1 k.p.c.) oraz inne czynności określone w ustawach. Przykładem takich innych czynności jest upoważnienie komornika do przeprowadzenia licytacji samochodów sprzedawanych przez Przedsiębiorstwo Państwowe "Polmozbyt" na podstawie zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 14 stycznia 1967 r. w sprawie sprzedaży indywidualnym nabywcom używanych pojazdów samochodowych przez przedsiębiorstwa zgrupowane w Centrali Techniczno-Handlowej "Motozbyt" - M.P. Nr 9, poz. 53 (obecnie "Polmozbyt"). Zarządzenie to zostało wydane na podstawie art. 3 dekretu z dnia 29 października 1952 r. o gospodarowaniu artykułami obrotu towarowego i zaopatrzenia (Dz. U. Nr 44, poz. 301 ze zm.). Nie ulega zatem wątpliwości, że upoważnienie komornika do przeprowadzenia licytacji sprzedawanych samochodów jest "inną czynnością określoną w ustawach", o której mowa w art. 128 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych. adwokat lodz

Na podstawie § 1 ust. 2 powołanego zarządzenia licytację przeprowadza komornik sądowy według zasad określonych w tym zarządzeniu, z wyłączeniem przepisów kodeksu postępowania cywilnego, które nie mogą być stosowane ani bezpośrednio, ani odpowiednio. W przepisach tych zarządzenia określono: właściwość komornika do przeprowadzenia licytacji (§ 1 ust. 2), warunki obwieszczenia o licytacji (§ 2), sposób ustalania ceny wywołania (§ 5), obowiązek złożenia rękojmi (§ 6), sposób przeprowadzania licytacji (§ 7, 8, 10, 11), warunki udzielenia przybicia (§ 14), sposób udokumentowania przebiegu licytacji (§ 16), warunki ogłoszenia drugiej licytacji oraz konsekwencji niedojścia jej do skutku (§ 12 i 18). W zakresie kosztów licytacji w § 17 cytowanego zarządzenia postanowiono, że koszty te, w tym także opłaty i wydatki komornika obliczone według przepisów o taksie za czynności komorników, ponosi przedsiębiorstwo dokonujące sprzedaży.
Minister Sprawiedliwości we wniosku o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na przytoczone pytania prawne podniósł, że komornicy, a także sądy rozpoznające skargi na czynności komorników, stosując § 17 zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 14 stycznia 1967 r., przyjmują, iż opłatę za przeprowadzoną - na zlecenie "Polmozbytu" - licytację komornik ustala i pobiera od kwoty uzyskanej ze sprzedaży każdego samochodu oddzielnie, a nie od ogólnej kwoty uzyskanej ze sprzedaży - w ramach jednego zlecenia - wszystkich samochodów. Taka praktyka - zdaniem Ministra Sprawiedliwości - budzi zastrzeżenia zarówno w świetle przepisów o taksie za czynności komorników, jak i zasad współżycia społecznego, skoro komornik osiąga za dokonanie takiej licytacji znacznie wyższe wynagrodzenie prowizyjne niż za dokonanie innych czynności egzekucyjnych.

Zgodnie z § 17 zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 14 stycznia 1967 r. koszty licytacji, w tym także opłaty i wydatki komornika obliczone według przepisów o taksie za czynności komorników, ponosi przedsiębiorstwo "Motozbyt" (obecnie "Polmozbyt") dokonujące sprzedaży. Treść tego przepisu wskazuje jednoznacznie, że podstawą prawną do obliczenia opłat i wydatków komornika są przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 10 marca 1981 r. w sprawie taksy za czynności komorników (Dz. U. Nr 7, poz. 31; zm.: Dz. U. z 1983 r. Nr 19, poz. 85), wydane na podstawie art. 772 k.p.c. Należy przy tym zaznaczyć, że przepisy tego rozporządzenia mają bezpośrednie, a nie odpowiednie zastosowanie do obliczenia opłat i wydatków komornika, związanych z przeprowadzeniem licytacji samochodów na zlecenie "Polmozbytu". Oznacza to, że przy obliczeniu opłat i wydatków komornika dokonującego takiej licytacji znajdą bezpośrednie zastosowanie w zakresie obliczenia opłat - § 15 i 16, w zakresie zaś wydatków - § 36-39 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 10 marca 1981 r. w sprawie taksy za czynności komorników. W szczególności w zakresie obliczenia opłaty znajduje zastosowanie § 16 tego rozporządzenia, w którym uregulowano m.in. kwestię opłaty za dokonanie sprzedaży ruchomości. Zgodnie z tym przepisem za dokonanie sprzedaży ruchomości pobiera się całą opłatę stosunkową, obliczoną od ceny sprzedaży. Przepis ten dotyczy sprzedaży bezpośredniej (art. 865 k.p.c.), sprzedaży komisowej (art. 866 k.p.c.), a także sprzedaży w drodze licytacji publicznej (art. 867 k.p.c.).
Na tle sformułowania § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 10 marca 1981 r. w sprawie taksy za czynności komorników (podobnie jak na tle § 15 poprzedniego rozporządzenia z dnia 4 września 1971 r. o identycznej treści), nie była i nie jest kwestionowana teza, że jeżeli w jednej sprawie, w tym samym terminie, nastąpiła sprzedaż kilku ruchomości, opłatę należy pobrać od całej sumy uzyskanej ze sprzedaży wszystkich ruchomości. Nie jest też kwestionowane stanowisko, że ograniczenie sumy opłaty stosunkowej (nie więcej niż 6.000 zł) dotyczy także opłat od sprzedaży w tym samym terminie kilku ruchomości w jednej sprawie.
Takie stanowisko uzasadnione jest tym, że zgodnie z § 2 powołanego rozporządzenia w sprawie taksy za czynności komorników pobiera komornik m.in. opłatę za dokonaną przez niego czynność. Taką czynnością w konkretnej sytuacji jest dokonanie sprzedaży ruchomości w drodze licytacji publicznej. Jest to zatem czynność egzekucyjna w rozumieniu art. 759 § 1 k.p.c., czyli czynność organu egzekucyjnego (komornika) podjęta w sprawie egzekucyjnej, mogąca spowodować skutki prawne dla egzekucji. Innymi słowy, czynnością egzekucyjną jest sprzedaż ruchomości w drodze licytacji publicznej, rozumiana jako czynność całościowa, nie zaś dokonanie sprzedaży poszczególnych ruchomości, w ramach jednej licytacji. Przeciwne stanowisko prowadziłoby do sztucznego i niedopuszczalnego rozdrobnienia jednej czynności egzekucyjnej, jaką jest sprzedaż ruchomości w drodze licytacji publicznej, i uznania za czynność egzekucyjną sprzedaży każdej ruchomości w ramach jednej licytacji.
Należy przy tym zauważyć, że w przepisach powołanego rozporządzenia o taksie za czynności komorników znajdujemy postanowienia przewidujące pobieranie odrębnych opłat w ramach jednej czynności egzekucyjnej. Przykładowo można wskazać, że zgodnie z § 23 ust. 1 pkt 3 tego rozporządzenia, w ramach czynności egzekucyjnej, jaką jest opróżnienie lokalu, pobiera się od każdej izby po 200 zł. Takiego postanowienia brak jest przy czynności egzekucyjnej w postaci dokonania sprzedaży ruchomości m.in. w drodze licytacji publicznej. Uzasadnia to wniosek, że za dokonanie sprzedaży ruchomości m.in. w drodze licytacji publicznej, pobiera się całą opłatę stosunkową, obliczoną od ceny sprzedaży wszystkich ruchomości.
Powyższą zasadę należy odnieść wprost do sytuacji, gdy komornik dokonuje - na zlecenie przedsiębiorstwa "Polmozbyt" - licytacji używanych samochodów, przeznaczonych do sprzedaży indywidualnym nabywcom na podstawie zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 14 stycznia 1967 r. w sprawie sprzedaży... (M.P. Nr 9, poz. 53). W przepisach tego zarządzenia nie tylko nie uregulowano tej kwestii odmiennie, lecz wyraźnie stwierdzono (§ 17), że opłaty i wydatki komornika oblicza się według przepisów o taksie za czynności komorników. Według zaś tych przepisów (§ 16 ust. 1 i 2) komornik za dokonanie sprzedaży ruchomości (samochodów), m.in. w drodze licytacji publicznej, pobiera całą opłatę stosunkową, obliczoną od ceny sprzedaży wszystkich ruchomości (samochodów).
Przyjęcie tego stanowiska uzasadnia także ogólniejszy wzgląd na prawidłowość stosowania przepisów o taksie oraz prawidłowość kształtowania się struktury zarobków komornika. Gdyby bowiem przyjąć, że komornik pobiera opłatę stosunkową obliczoną od ceny każdego sprzedanego samochodu (6% ceny sprzedaży, co w zdecydowanej większości daje maksymalną opłatę 6.000 zł), to uzyska on - na podstawie § 36 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 grudnia 1960 r. o komornikach (Dz. U. z 1961 r. Nr 13, poz. 66 ze zm.) - jednorazowo znaczne wynagrodzenie prowizyjne (40% z 6.000 = 2.400 zł od każdego samochodu), które nie tylko jest nieadekwatne do jego nakładu pracy, lecz pozostaje w rażącej dysproporcji w stosunku do wynagrodzenia przewidzianego za dokonanie innych czynności egzekucyjnych, wymagających znacznie większego wysiłku i zaangażowania.
Odmiennego poglądu nie uzasadnia treść § 1 ust. 2 zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 14 stycznia 1967 r. Zgodnie z tym przepisem "licytację przeprowadza komornik sądowy, właściwy ze względu na miejsce, w którym znajduje się samochód (...)". Brzmienie tego przepisu wskazuje jednoznacznie, że chodzi tylko i wyłącznie o określenie, który komornik jest właściwy (miejscowo) do przeprowadzenia licytacji. Innych wniosków treść tego przepisu nie pozwala wysnuć, w szczególności zaś uzasadnić poglądu, że komornik pobiera opłatę za przeprowadzenie licytacji każdego sprzedanego samochodu. Takiego poglądu nie może też uzasadniać praktyka komorników, którzy zakładają odrębne akta dla każdego wymienionego w zleceniu samochodu, oddzielne wywoływanie każdego samochodu oraz sporządzenie odrębnego protokołu sprzedaży licytacyjnej każdego samochodu. Są to przecież rutynowe czynności komornika przeprowadzającego licytację.
Powyższe względy uzasadniają w pełni pogląd wyrażony w pkt 1 uchwały.